Hạnh phúc

Có được một hai ngày trời mù sương, nhiệt độ không thấp nhưng nhờ đó không khí lạnh hơn một chút, Sài Gòn vội vã khoác lên mình những chiếc áo lạnh đủ màu rực rỡ, đôi chân dài của những cô gái Sài Gòn kín đáo và khêu gợi hơn khi phủ đôi vớ sẫm màu, gương mặt người Sài Gòn tươi tắn hơn, như rừng cây đang mùa nắng gắt bỗng có cơn mưa rào mát mẻ.

Sau đó lại là những ngày nắng nóng, Sài Gòn tự an ủi “Hà Nội, miền Bắc vẫn còn chưa lạnh như mọi năm mà”. Như một quy luật, chừng nào Hà Nội qua đợt giá rét thì mới tới Sài Gòn, không khí lạnh cũng phải vượt qua chặng đường dài bao nhiêu đèo dốc để vào phương Nam, giống như mùa đông 1975, lần đầu tiên sau gần trăm năm Sài Gòn mới có ngày nhiệt độ xuống dưới 20 độ C, “vĩ tuyến 17 đã mở” hai miền thông thương nên thời tiết cũng mừng rỡ giao lưu!

Nghĩ cũng lạ, con người luôn mong muốn thèm khát những gì mình không có, ít khi bằng lòng với những gì mình đã có. “Thiên thư định phận” nhưng con người thì luôn muốn thay đổi số phận của mình, và của người khác.

Số phận là gì? Là những ngẫu nhiên nối tiếp nhau theo một trật tự hợp lý nào đó? Hay là một vài sự kiện con người sắp xếp tính toán thúc đẩy để nó xảy ra? Liệu có tránh được những toan tính bên ngoài đẩy ta vào một “số phận” mình không mong muốn? Vì sao khi lựa chọn những thiệt thòi ta cũng đồng thời biết đó là hạnh phúc?

Tình cờ đọc lại hai truyện ngắn của nhà văn Nga nổi tiếng Pautopxki, “Chuyến xe đêm” và “Bình minh mưa” là hai câu chuyện tình yêu thuần khiết và trang nhã, đầy ắp cảm xúc nuối tiếc… dường như phần nào giải đáp cho tôi những câu hỏi trên.

“Chuyến xe đêm” là câu chuyện (tưởng tượng) của Pautopxki về nhà văn viết truyện cổ tích nổi tiếng Andersen, về sự lựa chọn số phận cô đơn để được là người mang đến cho trẻ em, và cả người lớn, những câu chuyện cổ tích thấm đẫm lòng nhân ái và vẻ đẹp giản dị của cuộc sống.

Trên chuyến xe từ Venice đến Verona, trong bóng đêm “đồng lõa” với trí tưởng tượng, Andersen đã mang đến cho những người phụ nữ đồng hành với ông niềm vui vì lời tiên đoán về số phận của họ. Dù “an phận” với một anh chồng nông dân và bầy con đông đúc có những đôi má hồng hào khỏe mạnh và cặp mắt long lanh tinh nghịch, hay phải vượt qua mọi trở ngại “trèo đèo lội suối” đến với người yêu, hay là mang lại “hoặc rất hạnh phúc hoặc rất bất hạnh” cho người mình yêu… Những người phụ nữ bình dân hay thượng lưu này đều rất đáng được trân trọng, bởi họ sống và dám sống với sự lựa chọn của mình. Chấp nhận thử thách để “hoàn thành” số phận cô đơn, Christian Andersen, nhà thơ và người viết truyện cổ tích danh tiếng nhưng trong cuộc đời ông lại sợ truyện cổ tích, đến nỗi ông cũng chẳng có đủ nghị lực và can đảm, thậm chí cho một cuộc tình ngắn ngủi. Ông đã để cho những người đàn bà yêu quý ông đi qua cuộc đời như một khung cảnh đẹp thoáng qua ô cửa nhỏ của chiếc xe lữ hành, còn chăng chỉ là sự tiếc nuối tình yêu trong tim, như một chiếc lá đẫm mùi thơm sương ban mai mà ông bứt được và giữ lại bên mình rất lâu…

Cuối đời Andersen từng tâm sự: “Tôi đã trả bằng một giá đắt, có thể nói vô cùng đắt cho những truyện cổ tích của tôi. Vì chúng, tôi đã chối bỏ hạnh phúc mà lẽ ra tôi được hưởng…”. Nhưng số phận đã mang lại cho ông niềm hạnh phúc không ai có được, những câu truyện cổ của ông sẽ sống mãi cùng con người!

Có lẽ ít có truyện ngắn nào làm người ta bồi hồi rất lâu vì vẻ đẹp của nỗi buồn đã vượt lên trên cả luyến tiếc của sự chia ly, như “Bình minh mưa”. Người lính về phép, mang theo bức thư của đồng đội gửi về cho người vợ mà anh ta đã chia tay. Cuộc gặp gỡ vào một đêm mưa ẩm ướt ở một tỉnh lẻ bên sông, ngôi nhà với ánh nến và ngọn lửa tí tách trong lò sưởi, người đàn bà thanh lịch dịu dàng tỏa hương thơm phảng phất nỗi buồn trong đêm khuya. Và ý nghĩ về sự qua đi không thể nào lấy lại mỗi khoảnh khắc nhỏ nhất của thời gian, cái ý nghĩ dằn vặt con người thế kỷ này qua thế kỷ khác, đã đến với chính chàng lúc này, ban đêm, trong ngôi nhà xa lạ, và từ ngôi nhà ấy, một phút nữa thôi, chàng sẽ ra đi và không bao giờ trở lại.

Người lính “hoàn thành nhiệm vụ” rồi ra đi, vì anh hiểu, điều tốt lành hầu như bao giờ cũng chỉ đi lướt bên ta, chỉ trong khoảnh khắc dù ta chờ đợi chúng suốt đời, nhưng nếu gặp thì đó là hạnh phúc. Chính khoảng thời gian ngắn ngủi trong ngôi nhà trên bờ sông dốc đứng này, anh đã bắt gặp hạnh phúc của mình.

Bắt gặp để rồi chia tay sau một phút im lặng ngồi bên nhau như tục lệ xưa. Có ai ngăn anh ở lại đâu nhưng người lính vẫn ra đi, tiếp tục số phận của mình như con tàu trong buổi bình minh ẩm ướt, với hành trình lang thang của nó trong những ngày mưa và trong những buổi sương mù. Tàu rời bến nhưng những làn sóng khi nó lướt đi thì còn vỗ mãi vào bờ. Tình yêu, hay cảm giác về tình yêu cũng như những con sóng kia, sẽ làm cho trái tim hai người không thôi xao động khi nhớ về nhau…

Sự lựa chọn nào cũng là một bước đi đến số phận.

Mùa xuân sẽ mang lộc xanh đến mọi nơi, dù nơi đó là ngày nắng gắt hay mùa đông lạnh giá. Hạnh phúc sẽ đến khi ta không lấy nó từ nỗi bất hạnh hay sự thiệt thòi của người khác.

Nguyễn Thị Hậu